هدف نهایی برنامه سلامت مادران :

2- افزایش امید به زندگی

• کاهش عوارض ناشی از بارداری، سقط و زایمان
•  افزایش زایمان ایمن و ترویج زایمان فیزیولوژیک

• مراقبت های ادغام یافته مادری ایمن «خدمات خارج بیمارستانی»
• بیمارستان های دوستدار مادر «خدمات بیمارستانی»
• نظام کشوری مراقبت مرگ مادری
• تربیت عامل زایمان برای مناطق محروم و دورافتاده
• آموزش جامعه
• آموزش و اطلاع رسانی به پرسنل بهداشت خانواده (ماما- پزشک عمومی– بهداشت خانواده– بهورز)  از طریق برگزاری کارگاه های آموزشی
  

اهداف استراتژیک:

• رفع بی عدالتی در دسترسی و کیفیت خدمات سلامت باروری، مادری و نوزادی
• اطمینان از پوشش جامع خدمات سلامت باروری، مادری و نوزادی
•  توجه به تمام علل مرگ های مادری، عوارض مادری و باروری، ناتوانی های مرتبط با آن
• تقویت سیستم های سلامتی برای پاسخ به نیازها و الویت های زنان و دختران

مراقبتهای ادغام یافته سلامت مادران باردار:

مراقبت دوران بارداری و پس از زایمان نقش بسیار مهمی در تشخیص زودرس و درمان به موقع و موثر عوارض بارداری و پس از زایمان دارد. در این مراقبت ها با بررسی وضعیت سلامت مادر و جنین، تعیین سن حاملگی و انجام معاینات بالینی و آزمایشات لازم و تشخیص زود هنگام نشانه‌های خطر و ...، مسائلی مثل فشارخون بالا، کم خونی، دیابت، بیماری‌های عفونی، ناسازگاری‌های خونی بین مادر و جنین، وزن‌گیری نامناسب و اختلالات شایع روانی دوران بارداری و پس از آن... کشف می‌شود که برخورد درست با هر یک از این موارد منجر به یک بارداری با حداقل عوارض می‌گردد.

·        مراقبت و مشاوره پیش از بارداری

مراقبت دوران بارداری شامل:

• انجام ارزیابی های معمول، بررسی از نظر وجود علائم خطر، معاینه چشم، دندان، پوست و...
• اندازه گیری قد، وزن، علائم حیاتی، ارتفاع رحم، شنیدن صدای قلب جنین، لمس حرکت جنین
•  غربالگری سوءمصرف مواد و الکل در دوران بارداری
•  آموزش و مشاوره تغذیه برای مادران دیابتیک، بیماری‌های قلبی عروقی، کلیوی، فشار خون و اختلالات شایع روانی دوران بارداری و پس از آن  وبیماری‌های خاص ...
•  شناسایی، آموزش و مشاوره تغذیه برای مادرانی که BMI قبل از بارداری یا سه ماهه اول بارداری زیر 5/18 یا بیشتر از 25 دارند
• شناسایی، آموزش و مشاوره تغذیه برای مادران مبتلا به کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن
• تجویز مکمل‌های دارویی (اسید فولیک، آهن، مولتی ویتامین)
• آموزش (بهداشت فردی و روان و جنسی، بهداشت دهان و دندان، عدم مصرف دارو و مواد مخدر، عدم کشیدن سیگار و دخانیات، عدم مصرف مواد، داروها و الکل، تغذیه و مکمل های دارویی، شکایت شایع، علائم خطر، فواید و آمادگی و محل مناسب زایمان طبیعی، شیردهی، مراقبت از نوزاد، علائم خطر نوزاد)
• شناسایی مادر در معرض خطر
• ترسیم جدول وزن‌گیری در دفترچه مراقبت مادر و پرونده مادر باردار
• ایمن‌سازی با واکسن توأم در صورت نیاز طبق دستورالعمل کشوری
• درخواست و ارجاع برای انجام آزمایش معمول
• درخواست و ارجاع برای انجام سونوگرافی معمول در دو نوبت
• مشاوره باروری سالم در هفته 35 تا 37 بارداری
• تجویز و تزریق رگام در مادر ارهاش منفی با همسر ارهاش مثبت
• تشخیص مادر عارضه دار ، ارجاع به سطوح بالاتر  و پیگیری (در صورت نیاز)
• ارجاع و معرفی مادر برای شرکت در کلاس های آمادگی برای زایمان
• پیگیری و دریافت پسخوراند (در صورت نیاز)
•  ارایه آموزش های فردی یا گروهی
• زایمان و مراقبت بلافاصله پس از زایمان (6 ساعت اول پس از زایمان) در منزل
• زایمان و مراقبت بلافاصله پس از زایمان (6 ساعت اول پس از زایمان) در واحد تسهیلات زایمانی

مراقبت پس از زایمان (تا 6 هفته پس از زایمان) شامل:

• تشکیل پرونده و گرفتن شرح حال
• انجام معاینه بالینی (علائم حیاتی، معاینه فیزیکی)
• انجام معاینه وضیعت روانشناختی (جهت تشخیص اختلالات شایع روانی post partum)
• ارایه مراقبت ویژه مادر عارضه دار در ملاقات های معمول و یا ملاقات های ویژه
•  شناسایی مادر نیازمند خدمات تخصصی، ارجاع به متخصص مربوط و پیگیری دریافت پسخوراند از متخصص طی ملاقات های معمول و یا ملاقات های ویژه
•  بررسی پسخوراند پزشک متخصص
• درخواست خدمات پاراکلینیک در موارد مراقبت معمول و ویژه، بررسی نتایج و ارایه دستورات لازم در صورت غیر طبیعی بودن نتایج
•  ارایه آموزش ها و توصیه های لازم
• تجویز داروهای مورد نیاز
•  انجام پاپ اسمیر در صورت نیاز و بررسی نتیجه پاپ اسمیر طبق دستورالعمل
• ثبت خدمات و تعیین تاریخ مراجعات
  
  

نظام کشوری مراقبت مرگ مادری

• هدف کلی
• کاهش میزان مرگ و میر ناشی از عوارض بارداری و زایمان از طریق کشف سیری که هر مادر تا زمان مرگ طی کرده، شناسایی عوامل قابل اجتناب در هر مرگ و طراحی مداخله به منظور حل مشکلات و جلوگیری از وقوع مرگهای مشابه
• اهداف اختصاصی
•  تعیین دقیق تر میزان بروز مرگ
• تعیین عوامل خطر مرتبط با مرگ
• طراحی و اجرای مداخلات مناسب برای بهبود شاخص های سلامت مادران در سطح شهرستان های تحت پوشش

شرح وظیفه کارشناس سلامت  مادران

• برنامه ریزی در زمینه  ارائه خدمات کمی و کیفی به گروه هدف مراقبت پیش از بارداری، بارداری، زایمان و تا 2 ماه پس از زایمان
• نظارت بر کیفیت و کمیت خدامات ارائه شده به مادران باردار و گروه هدف پیش از بارداری
• تجزیه و تحلیل و ارزشیابی اطلاعات برنامه مادران
• اجرای برنامه های آموزشی برنامه مراقبت ادغام یافته سلامت مادران
• برگزاری کمیته ارتقاء سلامت مادر و نوزاد بصورت فصلی
• تعمیم کلاس های آمادگی برای زایمان در حوزه ی بهداشت بمنظور ترویج زایمان به روش فیزیولوژی و کاهش سزارین
• نظارت بر اجرای اصولی کلاس های آمادگی برای زایمان در حوزه ی بهداشت  
• ارائه خدمات آموزشی مشاوره ای در زمینه های مختلف برنامه های مادران
• برآورد و هماهنگی در تأمین تجهیزات مورد نیاز و داروهای مورد نیاز برنامه مادران در سطح مراکز و خانه های بهداشت و نظارت بر نحوه اجرای خدمات
• تکمیل پرسشنامه های مرگ مادر باردار و تشکیل کمیته کاهش مرگ و میر مادران بادار در شهرستان
• نیازسنجی و تهیه برنامه های آموزشی حین خدمت بهداشت خانواده جهت رده های مختلف
• همکاری موثر و مداوم با سایر واحدهای بهداشتی در راستای اهداف واحد
• پیگیری جهت تامین اعتبار برای کلیه تجهیزات و برنامه های آموزشی   مورد نیاز برنامه های واحد سلامت مادران و تنظیم گزارش از نحوه عملکرد و پیشرفت برنامه ها و ارائه آن به مسئولان ذیربط
•  تهیه مقالات علمی و رسانه های آموزشی مرتبط با برنامه های سلامت مادران

• برنامه های در دست اجرا:
• اجرای نظام کشوری مرگ مادری
•  اجرای  نظام مراقبتهای ادغام یافته سلامت مادران (خارج بیمارستانی)
• اجرای برنامه پیشگیری از انتقال  HIVازمادربه نوزاد ( اجرای طرح pmtct))
• برگزاری کلاس های آمادگی برای زایمان در حوزه ی بهداشت 
•  اجرای  طرح ساماندهی حاملگی های پر خطر، بهبود فرایند شناسایی و پیگیری مادر پرخطر