شرح وظایف و برنامه های کارشناس کودکان

برنامه کودکان

برنامه کودکان جزو اصولی ترین برنامه های بهداشتی بوده و هدف آن تامین، حفظ و ارتقاء سطح سلامت کودکان، کاهش بار بیماریهای اولویت دار و میزان مرگ و میر و بهبود تغذیه آنان از طریق ارائه خدمات بهداشتی درمانی است. اهداف کلی این برنامه کاهش مرگ و میر شیرخواران و کودکان زیر پنج سال و ارتقاء سطح سلامت کودکان زیر هشت سال است.
مطالعات متعدد نشان داده است که با ارتقاء کیفیت خدمات بهداشتی و مشارکت بیشتر خانواده ها می توان سطح سلامت کودکان را ارتقاء داده واز میزان مرگ ومیر آنان کاست به این منظور استراتژی های جدیدی تحت عنوان مراقبت های ادغام یافته ناخوشی های اطفال (مانا) و مراقبت های ادغام یافته کودک سالم توسط اداره کودکان وزارت بهداشت مطرح شد که برنامه های مختلف را با یکدیگر ترکیب نموده و مهم ترین و شایع ترین علل مراجعه و مرگ و میر کودکان را در بر گرفته، تشخیص و درمان صحیح بیماری ها را براساس نشانه های موجود امکان پذیر می سازد.
به علاوه برنامه کودکان حاوی اصول راهنما برای آموزش به مادران است تا خانواده ها در بهبود کودک خود مشارکت نموده و با اجرای صحیح اقدامات پیشگیری ازجمله تغذیه صحیح کودک، انجام به موقع واکسیناسیون از ابتلاء و یا شدت بیماری های وی و علاوه بر درمان کلی و بهره جویی از فرصت های از دست رفته برای ارائه خدمت پیشگیری اولیه، خانواده ها را در درمان کودک در منزل درگیر می سازد تا زمینه های بیمار شدن کودک و یا غفلت ازنشانه های خطر در جریان بیماری را به حداقل برسانند.
ترویج تغذیه با شیر مادر از اجزای دیگر این برنامه می باشد، به طوری که یکی از استراتژی های اتخاذ شده توسط یونیسف که به انقلاب سلامتی کودکان منجر شده است شیر مادر است. تغذیه با شیر مادر روش بی نظیری برای تامین غذای مناسب جهت رشد و تکامل مطلوب شیرخواران است و یک بخش مکمل از فرآیند باروری با اثرات بسیار مهم برای سلامت مادران است. لازم به ذکر است که برنامه تغذیه با شیر مادر در  ساعت اول تولد به منظور اولین و حیاتی ترین گام برای کاهش مرگ و میر شیرخواران و کودکان  و حفظ بقا و سلامت شیرخوار و موفقیت شیردهی از حساسیت ویژه ای برخوردار است که از  سال 94 در کلیه بیمارستان های کشور اجرا خواهد گردید.
همچنین بررسی مرگ و میر کودکان از طریق شناخت عوامل موثر در مرگ و میر و سایر عوامل زمینه ساز مرگ نوزادان و کودکان یک تا پنجاه و نه ماهه به منظور یافتن راهکارهای مداخله ای مناسب از دیگر فعالیت های این واحد می باشد.

اهداف

- کاهش مرگ و میر کودکان زیر 5 سال
- افزایش در صد پوشش مراقبت کودکان سالم
- افزایش درصد تغذیه انحصاری با شیرمادر و برنامه ترویج تغذیه با شیرمادر
- ارتقاء آگاهی و عملکرد کارکنان 
- ارتقاء آگاهی جامعه
 

خدمات:

کودک سالم:

برنامه مراقبت کودک سالم به دنبال یافتن راهی برای جدا کردن کودکان سالم از کودکان به ظاهر سالم یا مستعد به بیماری است که هنوز نشانه های بیماری در آنها مستقر نشده است درحقیقت هدف این برنامه طراحی نظام غربالگری استاندارد مراقبت کودکان صفر تا 8 سال و اجرای آن می باشد .کودکانی که از مراقبت مطلوب برخوردارند در آموزش و سایر خدمات اجتماعی از بقیه جلوتر هستند. توان تولید بیشتری دارند و به قانون بیشتر احترام می گذارند، بنابراین هزینه های آینده برای آموزش، بهداشت و هزینه‌های اجتماعی کاهش خواهد یافت. پس توجه خاص به تکامل آنها در سنین زیر 8 سال و به ویژه زیر 5 سال از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در برنامه کودک سالم، مراقبت ها بر اساس الگوی بیماری و مرگ کشور طراحی شده است.
در برنامه مراقبت کودک سالم، تمام کودکان کمتر از هشت سال که به واحد بهداشتی آورده می شوند از نظر وضعیت عمومی، تغذیه، زردی، وزن، قد، دور سر، دهان و دندان، بینایی، تکامل، واکسیناسیون و مکمل های دارویی، آزمایشات ارزیابی می شوند. اجزای مراقبت در برنامه کودک سالم شامل موارد زیر است:

• معاینه بالینی
• تست های آزمایشگاهی
• آموزش و مشاوره
• واکسیناسیون و مکمل های دارویی
• پیشگیری از حوادث و سوانح
• رابطه متقابل کودک و والدین

تکامل کودکان :

وضعیت زندگی در طول دوران شیرخواری و ابتدای کودکی تأثیر قابل توجهی بر تکامل کودک دارد  .شیرخواران و

کودکانی که دارای مشکلات فیزیکی (جسمانی) یا محیطی هستند برای آن که تکامل مطلوب و مناسبی داشته باشند  نیازمند توجه ویژه ای هستند. این کودکان نسبت به سایر اطفال بیشتر به اختلالات تکامل یا تأخیر تکامل دچار می شوند و این امر خود زمینه ساز بروز انواع و درجات مختلفی از معلولیت های حرکتی، ذهنی، گفتاری، شنوایی و بینایی در آن ها می شود. برای پیشگیری از این امر لازم است با تشخیص زودرس مشکلات آن ها و انجام مداخلات به موقع، از بروز تأخیر یا اختلال تکامل جلوگیری کنیم. هدف ما این است که با یک برنامه غربالگری مناسب، کودکانی که روند تکاملی غیر طبیعی دارند را سریع تر تشخیص دهیم تا بتوانیم با مداخله به موقع در جهت اصلاح یا کاهش مشکلات این کودکان گام برداریم و نهایتاً از بروز معلولیت پیشگیری کنیم.

برنامه غربالگری تکامل کودکان  از 6 ماهه دوم سال 92 همزمان با سراسر کشور جهت کودکان 12 ماهه  و مشکل دار سایر سنین درحال اجرا می باشد.

شرح وظایف :

 • واحدهای ارائه دهنده خدمت شامل :

1- ارزیابی، طبقه بندی وضعیت عمومی- زردی، تغذیه - رشد (وزن-قد-دورسر) - بینایی - تکامل - واکسیناسیون - دهان و دندان - مکمل های دارویی - وضعیت آزمایشات غربالگری (هیپو تیروئیدی، خون، ادرار، چربی خون)
2- مشاوره (مشکلات تغذیه ای، طرز صحیح شیر دهی، توصیه درمانی برای برفک - پیشگیری از حوادث و سوانح - رابطه متقابل کودک و والدین - مشکلات دهان و دندان)
3- ارجاع و پیگیری (مشکلات تغذیه ای - اختلال رشد (وزن - قد- دورسر) - مشکل تکاملی- زردی - برفک - مشکلات دهان و دندان)
4- اجزای مراقبت (مصاحبه، معاینه بالینی، تست های آزمایشگاهی، آموزش و مشاوره، واکسیناسیون، ارائه مکملهای دارویی، آموزش راههای پیشگیری از حوادث و سوانح، رابطه متقابل کودک و والدین) می باشد.
این مراقبت ها برای دو سطح پزشک و غیر پزشک دیده شده است.

• فعالیت های ستادی:

1- برنامه ریزی در خصوص اهم برنامه های مراقبتی کودکان شامل:
کنترل رشد و تکامل کودک، پیشگیری از حوادث و سوانح در کودکان، رابطه متقابل والدین با کودک، تغذیه کودک
2- برنامه ریزی عملیاتی
3- نظارت و پایش برآموزش ها، نحوه اجرای برنامه در واحدهای ارائه دهنده خدمت
4- آموزش و اطلاع رسانی (کارکنان، مراقبین کودک، نمایندگان ادارات و ارگان ها و نیروهای مردمی)
5- پشتیبانی (فرم ها و دفاتر، تجهیزات، مکمل های داروئی و ...) 
6- گزارش گیری از سطوح مادون و گزارش دهی به سطوح مافوق
7- ارزشیابی فعالیت ها
راهنمای مراقبت ادغام یافته کودک سالم برای دو سطح پزشک و غیر پزشک به اجرا در آمده است.

کودک بیمار