سیلیس در صنعت کاربردهای فراوان دارد و پس از گردش در چندین فرایند وارد چرخه تولید و تجارت می گردد. در اولین فرایند یا فرایند اصلی مثل معادن سیلیس یا سیلیس کوبی ها این ماده بنا به هدف مورد نظر تولید شده و پس از درجه بندی به بازار عرضه می شود و سپس بنا به تقاضای صنایع و مشاغلی مثل شیشه سازی، ریخته گری، کاشی و سرامیک و... که سیلیس نقش مهمی را در تولید و ارائه خدمات ایفا می کند وارد می شود.
تعریف بیماری:
سیلیکوزیس یک بیماری شغلی پیش رونده،ناتوان کننده و اغلب بیماری کشنده ای است که در اثر تماس و استنشاق ذرات قابل تنفس سیلیس بوجود می آید. در فعالیت ها و مشاغل کار با سیلیس مثل سنگ کوبی ها ذرات سیلیس معلق در هوا از طریق تنفس وارد ریه شده و در حبابچه های ریوی به دام می افتد. اگر چه سیلیکوزیس در ابتدا بدون علامت می باشد ولی در شروع بیماری
بیمار مشکل تنفسی به شکل تنگی نفس و یا سرفه شدید همراه خواهد بود و علامت های دیگر مثل از دست دادن اشتها ،درد قفسه سینه و ضعیف شدن بدن نیز مشاهده خواهد شد.
مشاغل در معرض خطر کدامند ؟
1-معدنکاری ،تونل سازی ،تهیه سنگ معدنی ،خرد کردن وآسیاب سنگ
2 - تولید سیمان
3 -صنایع تولید مواد شوینده
4-مشاغل تولید کننده پودر سیلیس (تولید خمیر دندان ومواد شوینده )
5 -ریخته گری، سند بلاست و چاقوتیز کنی
6-حجاری ، سنگ کاری ، سنگ تراشی و مجسمه سازی ، کار ساختمانی و بنایی ، راه سازی
اشکال مختلف سیلیکوزیس:
سیلیکوزیس مزمن: بعد از ده سال یا بیشتر در اثر تماس با غلظت پایین سیلیس بوجود می آید.
سیلیکوزیس حاد: بعد از 4 تا 5 سال و بعد از تماس با سیلیس با غلظت بالا ایجاد می شود.
سیلیکوزیس شتابان(تسریع شونده): بعد از 5 تا 16 سال و بعد از تماس اولیه با سیلیس با غلظت بالا ایجاد می شود .در نزد افرادی که در معرض سیلیس و بیماری ریوی سیلیکوزیس قرار دارند در ابتدا علامتی دیده نمی شود و در پیشرفت بیماری علائمی نظیر تنگی نفس، سرفه شدید، کم شدن اشتها و ضعیف شدن مشاهده می گردد.
مشاغل در معرض خطر کدامند ؟
1-معدنکاری ،تونل سازی ،تهیه سنگ معدنی ،خرد کردن وآسیاب سنگ
2 - تولید سیمان
3 -صنایع تولید مواد شوینده
4-مشاغل تولید کننده پودر سیلیس (تولید خمیر دندان ومواد شوینده )
5 -ریخته گری، سند بلاست و چاقوتیز کنی
6-حجاری ، سنگ کاری ، سنگ تراشی و مجسمه سازی ، کار ساختمانی و بنایی ، راه سازی ، صنایع شیشه
پیشگیری ثانویه
روش های پیشگیری وکنترل سیلیکوزیس
پیشگیری اولیه
الف-استفاده از ترکیبات جایگزین سیلیکا
در این روش از ترکیبات ایمن تر سیلیکا استفاده می شود مثلا در شن زنی می توان از سایر ترکیبات مثل پلاستیک ، مس سرباره واکسید المنیوم استفاده نمود
ب-اقدامات فنی ومهندسی
در محل هایی که تماس با ترکیبات سیلیکا غیر قابل اجتناب است روش هایی مانند مرطوب کردن گردوغبار ، نصب سیستم تهویه موضعی وجمع آوری ذرات گردوغبار محیط برای کاهش میزان تماس با گردوغبار سیلیکا توصیه می شود.
ج –پیشگیری فردی
1- اموزش کارگران شاغل در معرض خطر
2-شستشوی دستها قبل از خوردن و آشامیدن
3-تعویض لباس ها پس از پایان فعالیت کاری روزانه
4-استفاده از ماسک تنفسی مخصوص گردوغبار سیلیس(ماسک مدل N95) و آموزش نحوه استفاده صحیح از ماسک در مکان های آلوده به ذرات گردوغبار
الف-معاینات بدو استخدام
ب-معاینات ادواری کارگران در معرض گردوغبار
ج-معاینات غربالگری افراد در معرض خطر از طریق رادیوگرافی قفسه سینه وتست اسپیرومتری
عوارض بیماری سیلیکوزیس:
-فیبروز ریوی منتشر
-افزایش احتمال ابتلا به سل تا 30 برابر
-سرطان ریه
-بیماری کلیوی
-اختلالات سیستم ایمنی هومرال (بیماری های بافت همبند مثل آرتریت روماتویید)
-بیماری قارچی
درمان :
سیلیکوزیس درمان اختصاصی ندارد و درمان فقط نگهدارنده است :
1- جلوگیری از تماس افراد مبتلا با گردوغبار سیلیس
2-پرهیز از کشیدن سیگار خصوصا در محیط کار
تهیه کننده : گروه سلامت کار معاونت بهداشتی
منبع: مرجع متخصصین بهداشت ایمنی و محیط زیست